·         «ز آب خرد، ماهی خرد خیزد// نهنگ آن به که با دریا ستیزد»

سعدی

کلاغ کورم زد.» (زوغم زد و زاغم زد، پس مانده کلاغم زد!)

·         «زبان بریده به کنجی نشسته صم بکم// به از کسی که نباشد زبانش اندر حکم» سعدی

·         «زبان خر را خلج می‌دونه.»

·         «زبان خوش، مار را از سوراخ بیرون می‌آورد.»

·         «زبان سرخ سر سبز می‌دهد بر باد.» (به‌پای شمع شنیدم زقیچی پولاد...) امیرخسرو دهلوی

·         «زبان گوشت است به هر طرف که بچرخانی می‌چرخه.»

·         «زخم زبان از زخم شمشیر بدتره.»

·         «زدی ضربتی ضربتی نوش کن.»

·         «زردآلو را می‌خورند برای هسته‌اش.»

·         «زرنگی زیاد فقر می‌آره.»

·         «زرنگی زیاد مایه جوانمرگیست.»

·         «ز عشق تا به صبوری هزار فرسنگ است» (دلی که عاشق و صابر بود مگر سنگ است...)) سعدی

·         «زعفران که زیاد شد بخورد خر می‌دهند.»

·         «زکات تخم مرغ یک پنبه‌دونه‌است.»

·         «زمانه‌ایست که هر کس بخود گرفتار است» (تو هم در آینه حیران حسن خویشتنی...) آصفی هروی

·         «زمانه با تو نسازد، تو با زمانه بساز.»

·         «زمستان رفت و رو سیاهی به زغال موند.»

·         «زن آبستن گل می‌خوره اما گل داغستان.»

·         «زن از غازه سرخ رو شود و مرد از غزا.»

·         «زن بد را اگر در شیشه هم بکنند کار خودشو می‌کنه.»

·         «زن بلاست، اما الهی هیچ خانه‌ای بی‌بلا نباشه.»

·         «زن بیوه را برای میوه‌اش می‌خواهند.» ((یعنی برای ثروتش))

·         «زن تا نزائیده دلبره، وقتیکه زائید مادره.»

·         «زن جوان را تیری به پهلو نشیند به که پیری.»

·         «زن راضی، مرد راضی، گور پدر قاضی.»

·         «زن سلیطه سگ بی‌قلاده‌است.»

·         «زنگوله پای تابوت.»

·         «زن نجیب گرفتن آسونه، ولی نگهداریش مشکله.»

·         «زنی که جهاز نداره، اینهمه ناز نداره.»

·         «زورش به خر نمیرسه پالونش را برمی‌داره.» (...پالونش را می‌زنه)

·         «زور داری، حرفت پیشه.»

·         «زور دار پول نمی‌خواد، بی‌زور هم پول نمی‌خواد.»

·         «زهر طرف که شود کشته، سود اسلام است.»

·         «زهر به دندان مالیده»

o        معنا: یعنی بدزبان و بیهده گو است.

·         «زیراندازش زمین است و رواندازش آسمون.»

·         «زیر پای کسی پوست خربزه گذاشتن.»

·         «زیر دمش سست است.»

·         «زیر دیگ آتش است و زیر آدم آدم.» (همان‌طور که آتش آب دیگ را به‌جوش می‌آورد، آدم نیز به وسوسه و تحریک دیگری برانگیخته می‌شود.)

·         «زیر سرش بلنده.»

·         «زیر شالش قرصه.»

·         «زیر کاسه نیم‌کاسه ایست.»

·         «زیره به کرمان می‌بره.»